W zeszły piątek został przyjęty przez Sejm, a w wczoraj (20 czerwca 2023 r.) trafił do Senatu projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw.
Jeśli zostanie uchwalony, to zarówno w zakresie naszego życia zawodowego, ale też z pewnością w naszym życiu prywatnym może mieć duże znaczenie. Przewiduje on bowiem możliwość wprowadzenia zakazu zabudowy nieruchomości na podstawie arbitralnej i niezaskarżalnej decyzji administracyjnej wydanej przez ministra klimatu i środowiska – również bez możliwości odwołania się od niej do sądu. Jednocześnie właściciel takiej nieruchomości nie będzie miał prawa do odszkodowania za spadek wartości działki czy ograniczenie prawa do korzystania z niej.
Jak brzmią przepisy uchwalone przez Sejm?
Otóż w ustawie Prawo geologiczne i górnicze w art. 6 dodaje się pkt 19a, w którym wprowadza się bardzo ogólną definicję „złoża strategicznego” jako „złoże kopaliny, które ze względu na jego znaczenie dla gospodarki lub bezpieczeństwa kraju podlega szczególnej ochronie prawnej„.
Z kolei w dodawanym art. 94a wskazuje się, że uznanie złoża kopaliny za złoże strategiczne następuje w drodze decyzji wydanej przez ministra, a stroną postępowania jest (jedynie) podmiot, na rzecz którego zatwierdzono dokumentację geologiczną albo dodatek do dokumentacji geologicznej. Jednak minister może też z urzędu wszcząć postępowanie w przedmiocie uznania złoża za strategiczne (art. 94b).
W art. 94a wskazano również, że uznanie złoża kopaliny za złoże strategiczne następuje, jeżeli ze względu na stan zagospodarowania terenu istnieje dostęp do złoża oraz:
1) złoże kopaliny ma podstawowe znaczenie dla gospodarki kraju lub dla interesu surowcowego państwa lub
2) złoże kopaliny ma ponadprzeciętną dla danej kopaliny wielkość zasobów, lub
3) kopalina znajdująca się w złożu odznacza się unikalnymi parametrami.
W sytuacji gdy właścicielowi terenu nie przysługuje żaden środek odwoławczy, sformułowania typu: „podstawowe znaczenie”, czy „unikalne parametry” stają się wyłącznie subiektywną miarą organu wydającego decyzję.
Idąc dalej – wójt (burmistrz, prezydent miasta) będzie miał prawo przed wydaniem ww. decyzji przedstawić swoją opinię, w drodze postanowienia, w zakresie projektowanych granic złoża strategicznego oraz sposobu zagospodarowania terenu, na którym jest ono położone, ale na postanowienie to nie przysługuje zażalenie, a sama opinia nie wiąże ministra co do istoty wydanej decyzji.
W decyzji tej minister wskazuje gminie konieczność wprowadzenia zakazu trwałej zabudowy lub zakazu innego zagospodarowania wyznaczonego obszaru.
W art. 95a zobowiązuje się gminę do uwzględnia złoża strategicznego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, w którym wprowadza zakaz trwałej zabudowy lub innego zagospodarowania obszarów tych złóż w sposób, który wyłączyłby
możliwość zagospodarowania złoża strategicznego w przyszłości. Tym samym realizacja bliskich nam inwestycji infrastrukturalnych na takich terenach będzie niemożliwa. A w każdym razie będzie to kolejny element ograniczeń, na który będziemy musieli zwracać uwagę przy planowaniu takich inwestycji.
Jednocześnie projekt ustawy nie przewiduje zmian w art. 36 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który określa co do zasady możliwość wypłaty odszkodowania za poniesioną szkodę albo wykupienia nieruchomości lub jej części, ale wyłącza z możliwości ubiegania się o takie świadczenia m.in. w przypadku wynikającym z uwarunkowań geologicznych, a także zakazów lub ograniczeń zabudowy i zagospodarowania terenu, określonych w przepisach innych ustaw – co w tej sytuacji będzie miało miejsce. W związku z powyższym właściciel nieruchomości straci dodatkowo możliwość ubiegania się o odszkodowanie, ani nie będzie mógł żądać jej wykupienia.
Przepisy te nie tylko naruszają konstytucyjne prawa gminy do kształtowanie gospodarki przestrzennej (władztwo planistyczne), ale także wynikające z art. 64 Konstytucji prawo własności.